COVID-19 kyh liata AIIMS Director Dr Randeep Guleria Apakyhna he vaw reih ma y
India Today TV phuahtuhpa, Rajdeep Sardesai ta, Director, All India Institute of Medical Sciences (AIIMS), Dr Randeep Guleria hnohta Covid-19 kyh liata hiahrihna a taopa, â chhyna he vaw reih tua ma y :
Ahyzy he ma novel coronavirus ama kiah nata kiah lei mohpasia (Test) awpa?
Dr Guleria: Chasi chi ta, athata na pakhu ngâkawpa tlyma, na rao a pasa (sore throat)-pa chhaota, he mohpasia awpa ta panuana (criteria) mianopazy liana heta nâ hlao leipa khiahta mohpasia cheingei awpa chhao nâ ngiah lei thei : Panuana sâkhana (first criteria) cha noh 14 a khô hapa chhôh khata khi na tly ma, apachaihpa ta novel coronavirus hri chareina râh liata zy tahpa nata, sânona liata - Covid-19 pasana a hnei hapa chyhsazy nâ hniahni ma, tahpa zy heta mohpasia awpa nâ ngiah nata ngiah lei a pasia aw.
He pasana â kaw lâpapua awpa heta noh khazie a ryu?
Dr Guleria: He he 'incubation period' tahpa ta reih pi ta. Atlâhpipa ta noh 2-7 chhôh châ via tyh ta, châhrasala noh 14 chhôh heta a siahlia pachaih tyh. Noh 5-7 chhôh heta he pasana he a kaw luah papua via pachaih tyh ta; â kaw lâlapuana dâh cha chasipa, pakhupa nata rao pasapa (fever, cough and sore throat) ta â kaw luah papua tyh.
Chyhsa tota hmiaky (mask) he amâ ky khai awpa â ngiah cheingei ma?
Dr Guleria: Chyhsa tota hmiaky amâ ky khai awpa angiah cheingei vei. Pakhu chi ta, kahrao a chasaohpâ (cough and cold) khiahta la, mohropazy na pakia leina awpa ta hmiaky cha nâ ky awpa tlai a châ. Healthcare worker, tlâhleipa a mohôh haipa na châ khiahta cha nâ ky hra awpa he a pha. He hawhpa châ tlôh leipa ta, hnatlâna pha thlâh hapa châ chi ta, nohchareih raihriana lâ pua tyhpa tlyma O liata a ypa tlyma peimawhna vâta khôtholâ puapa na châpa chhaota hmiaky a ky a ngiah vei, kha khata cha vaih hlei aw vei. A châhta cha hmiaky nâ kypa na ku ta na vaw taopathi/vei tyhpa khata na ku ta hmo na hriapa tawhta hri a ypa kha na hmiaky na kaw taopathina liata na kiah thei.
Covid-19 pasana a hneipa tlâhleipa yna Thohna-O tlypa he â boh ma?
Dr Guleria: Â boh. Achhâpa cha Covid-19 pasana a hneipazy cha ano-eihta sona su (isolation wards) liata khôpa châ ha ei ta. Anodeikuala, a peimawh hialia ha yah leipa liata la atahmâ duasu liata thohna-O he tly chakhyh leipa a pha chai. Â thei khiahta la eima hnatlâna pamosana daihti eima vaw rao/bitai hapazy chhao pasie chypa châ thei sala.
Nopi daihti tlyma ziza lalôhpa/palopa heta novel coronavirus he a thie thei ma?
Dr Guleria: Keima ta ei pachâna liata cha thie thei vei. He hri a pakia theina zie cha a pachyh via thei ngyu aw.
Novel coronavirus tawhta a tlâhpapua hapazy ta hri he ama kiah heih thei ma?
Dr Guleria: He hri he swine flu tlyma H1N1 zy nahta alyu leipa ta; anodeikua he pasana he â kiah chanei heih theipa a châ. He pasana na vaw kiahpa khata, na sapa liata he pasana adyuhtuhpa a vaw taopapua ha aw ta; vaw tlâhkhei chi ta, na vaw pasakhei heihpa chhaota cha tlupo ta na sapa ta raokhei muarua khao aw vei.
Mohropa/zawpi tawhta âpahlapa/âpahlaopahli leipa (Social distancing) he India râh zy hawhpa liata cha avaihna pha chaipa a châ thlâh ha thei ma?
Dr Guleria: UK ta chhao he hawhpa he siekhei hra ta. Apachaihpa ta he pasana tawhta aboh lei via awpa ta pachâpazy (kô uhtheipa, zôthlôhpa, châh-ao tlyma husona lâchhâhta rairuna ahneipazy) cha khâsiapa nata vaih viapa ama châ. Zawpi apôhpakhyna/ahmaohsiana zy tawhta he hri he eikhapi ta chyhsa hluhpi ta ama kia theipa a châpa vâta deikua asohsi â ngiah kaw. Thyutlia viapazy hryta thina a chyh tahpa ta, â hmaohsianazie ta khih eima sa khiahta cha, kha thyutliapa tawhna khata uhthei viapazy là ta â kia pachhuah lymâ aw.
Ti-eih dopa heta hri a thie thei ma?
Dr Guleria: Ti-eih dopa nata sahma dopa heta he pasana hri he thie aw vei. Alcohol-ahlaona ku pathaina (Sanitizers)-zy ta na ku liata hri la ama thie thei cháhrasala na rao liata hri kha â ngia ha deikua khiahta la, 'Cell' veipâ ha ta, sahma ta yzie hnei khao aw vei.
Ku pathaina (Hand sanitizers) he sâhbaw hlâta a pha via ma?
Dr Guleria: Sâhbaw hmâpa ta ku a ku a sipa tluta phapa y vsi. Sâhbaw ta na ku pakhâta ta nâ sie khiahta cha, na kuparo likah nata na pato zy taihta pathaih thei ta. Sâhbaw na hnei leipa ta a châ deikua khiahta cha, ku pathaina hmâh la, pakhâta ta na ku pathai la, pathai para ngâthlâh ha ma y.
He _Virus_ he khati taihta hmo (surfaces) liata a hroh thei?
Dr Guleria: A yna hmo (surface) reizie a châ. Achuna thokha ta a palâsana liata cha châhnachâpa (cardboard) heta daihti khachâ ma cha hroh thei ta; he leipa ta thua lâchhâh (metal-based) liana heta cha ziza chakua ta (temperature), a pahnapâna (humidity is high) liana heta dawh 6-8 chhôh a hroh thei hra. He vâna heta ku a si ngâthlâh ha awpa he a peimawhpa a châ.
Chyhsa pakhupa tawhta ama pachih/hnati eima vaw kiapa tawhna heta he pasana he eimâ vaw kiah thei ma?
Dr Guleria: Na chysia liata a vaw baipa na ku ta vaw vei chi ta, na hmia na kaw hria khiahta la na kiah thei. Hmia hriapa tawhta eimâ vaih awpa a châ. Chyhsa pakhupa tawhta ti/hnati a zawpa heta ano khota mohropa husona kyh a ngia thei vei.
Sa lâchhâh niepa heta hri tawhta abohna a pahlei thei ma?
Dr Guleria: He he atahmâ duasu liata a pasiana y mâh vei. O liatapa tlyma, khôtho lâtapa tlyma sa lâchhâh niepa heta coronavirus miah pakiasa hlei vei.
He pasana heta kheihawhpa zy he ma a ngâh via chai?
Dr Guleria: China duasu tawhta eima pahno theina liata chyhsa thokha cha he pasana heta a ngâh/hno via pachaihpa ta â lâ. He liana heta kô uhtheipazy - kô 60 tawhta a chô lâtapazy ta he pasana he ama pahnie lei pachaih. Zôthlôh nata husona lâchhâh rairuna a hneipa (diabetes, hypertension, chronic heart or respiratory diseases) zy châta chi â chhih pachaih.
Covid-19 hri chareipa he a pai chy lâchhâhta athata a chahra thei ma?
Dr Guleria: Atahmâ duasu liata cha he pasana a hiezawhna he a sâh via lymâ chy ta. Khizaw râh nano nanopa liata he pasana a hneipa zie he ama pôh via lymâ chy. Atahmâ duasu liata cha a kaw sâh via lymâ chy aw ta, he khai tawhta cha China nata South Korea hawhta â zâ hnai lymâ heih aw.
Mei pazypa heta he pasana tawhta tlâh theina a pachyh via ma?
Dr Guleria: Meipazypa heta husona lâchhâh ?respiratory defence mechanism) pabua ta, chavâta he pasana tawhta tlâh theina a pachyh via. Meipazypa zy hnohta ei ta khohpa cha, mei pazy chyh viapa tlyma, pathleih ha awpa he a chã.
Ahyzy he ma novel coronavirus ama kiah nata kiah lei mohpasia (Test) awpa?
Dr Guleria: Chasi chi ta, athata na pakhu ngâkawpa tlyma, na rao a pasa (sore throat)-pa chhaota, he mohpasia awpa ta panuana (criteria) mianopazy liana heta nâ hlao leipa khiahta mohpasia cheingei awpa chhao nâ ngiah lei thei : Panuana sâkhana (first criteria) cha noh 14 a khô hapa chhôh khata khi na tly ma, apachaihpa ta novel coronavirus hri chareina râh liata zy tahpa nata, sânona liata - Covid-19 pasana a hnei hapa chyhsazy nâ hniahni ma, tahpa zy heta mohpasia awpa nâ ngiah nata ngiah lei a pasia aw.
He pasana â kaw lâpapua awpa heta noh khazie a ryu?
Dr Guleria: He he 'incubation period' tahpa ta reih pi ta. Atlâhpipa ta noh 2-7 chhôh châ via tyh ta, châhrasala noh 14 chhôh heta a siahlia pachaih tyh. Noh 5-7 chhôh heta he pasana he a kaw luah papua via pachaih tyh ta; â kaw lâlapuana dâh cha chasipa, pakhupa nata rao pasapa (fever, cough and sore throat) ta â kaw luah papua tyh.
Chyhsa tota hmiaky (mask) he amâ ky khai awpa â ngiah cheingei ma?
Dr Guleria: Chyhsa tota hmiaky amâ ky khai awpa angiah cheingei vei. Pakhu chi ta, kahrao a chasaohpâ (cough and cold) khiahta la, mohropazy na pakia leina awpa ta hmiaky cha nâ ky awpa tlai a châ. Healthcare worker, tlâhleipa a mohôh haipa na châ khiahta cha nâ ky hra awpa he a pha. He hawhpa châ tlôh leipa ta, hnatlâna pha thlâh hapa châ chi ta, nohchareih raihriana lâ pua tyhpa tlyma O liata a ypa tlyma peimawhna vâta khôtholâ puapa na châpa chhaota hmiaky a ky a ngiah vei, kha khata cha vaih hlei aw vei. A châhta cha hmiaky nâ kypa na ku ta na vaw taopathi/vei tyhpa khata na ku ta hmo na hriapa tawhta hri a ypa kha na hmiaky na kaw taopathina liata na kiah thei.
Covid-19 pasana a hneipa tlâhleipa yna Thohna-O tlypa he â boh ma?
Dr Guleria: Â boh. Achhâpa cha Covid-19 pasana a hneipazy cha ano-eihta sona su (isolation wards) liata khôpa châ ha ei ta. Anodeikuala, a peimawh hialia ha yah leipa liata la atahmâ duasu liata thohna-O he tly chakhyh leipa a pha chai. Â thei khiahta la eima hnatlâna pamosana daihti eima vaw rao/bitai hapazy chhao pasie chypa châ thei sala.
Nopi daihti tlyma ziza lalôhpa/palopa heta novel coronavirus he a thie thei ma?
Dr Guleria: Keima ta ei pachâna liata cha thie thei vei. He hri a pakia theina zie cha a pachyh via thei ngyu aw.
Novel coronavirus tawhta a tlâhpapua hapazy ta hri he ama kiah heih thei ma?
Dr Guleria: He hri he swine flu tlyma H1N1 zy nahta alyu leipa ta; anodeikua he pasana he â kiah chanei heih theipa a châ. He pasana na vaw kiahpa khata, na sapa liata he pasana adyuhtuhpa a vaw taopapua ha aw ta; vaw tlâhkhei chi ta, na vaw pasakhei heihpa chhaota cha tlupo ta na sapa ta raokhei muarua khao aw vei.
Mohropa/zawpi tawhta âpahlapa/âpahlaopahli leipa (Social distancing) he India râh zy hawhpa liata cha avaihna pha chaipa a châ thlâh ha thei ma?
Dr Guleria: UK ta chhao he hawhpa he siekhei hra ta. Apachaihpa ta he pasana tawhta aboh lei via awpa ta pachâpazy (kô uhtheipa, zôthlôhpa, châh-ao tlyma husona lâchhâhta rairuna ahneipazy) cha khâsiapa nata vaih viapa ama châ. Zawpi apôhpakhyna/ahmaohsiana zy tawhta he hri he eikhapi ta chyhsa hluhpi ta ama kia theipa a châpa vâta deikua asohsi â ngiah kaw. Thyutlia viapazy hryta thina a chyh tahpa ta, â hmaohsianazie ta khih eima sa khiahta cha, kha thyutliapa tawhna khata uhthei viapazy là ta â kia pachhuah lymâ aw.
Ti-eih dopa heta hri a thie thei ma?
Dr Guleria: Ti-eih dopa nata sahma dopa heta he pasana hri he thie aw vei. Alcohol-ahlaona ku pathaina (Sanitizers)-zy ta na ku liata hri la ama thie thei cháhrasala na rao liata hri kha â ngia ha deikua khiahta la, 'Cell' veipâ ha ta, sahma ta yzie hnei khao aw vei.
Ku pathaina (Hand sanitizers) he sâhbaw hlâta a pha via ma?
Dr Guleria: Sâhbaw hmâpa ta ku a ku a sipa tluta phapa y vsi. Sâhbaw ta na ku pakhâta ta nâ sie khiahta cha, na kuparo likah nata na pato zy taihta pathaih thei ta. Sâhbaw na hnei leipa ta a châ deikua khiahta cha, ku pathaina hmâh la, pakhâta ta na ku pathai la, pathai para ngâthlâh ha ma y.
He _Virus_ he khati taihta hmo (surfaces) liata a hroh thei?
Dr Guleria: A yna hmo (surface) reizie a châ. Achuna thokha ta a palâsana liata cha châhnachâpa (cardboard) heta daihti khachâ ma cha hroh thei ta; he leipa ta thua lâchhâh (metal-based) liana heta cha ziza chakua ta (temperature), a pahnapâna (humidity is high) liana heta dawh 6-8 chhôh a hroh thei hra. He vâna heta ku a si ngâthlâh ha awpa he a peimawhpa a châ.
Chyhsa pakhupa tawhta ama pachih/hnati eima vaw kiapa tawhna heta he pasana he eimâ vaw kiah thei ma?
Dr Guleria: Na chysia liata a vaw baipa na ku ta vaw vei chi ta, na hmia na kaw hria khiahta la na kiah thei. Hmia hriapa tawhta eimâ vaih awpa a châ. Chyhsa pakhupa tawhta ti/hnati a zawpa heta ano khota mohropa husona kyh a ngia thei vei.
Sa lâchhâh niepa heta hri tawhta abohna a pahlei thei ma?
Dr Guleria: He he atahmâ duasu liata a pasiana y mâh vei. O liatapa tlyma, khôtho lâtapa tlyma sa lâchhâh niepa heta coronavirus miah pakiasa hlei vei.
He pasana heta kheihawhpa zy he ma a ngâh via chai?
Dr Guleria: China duasu tawhta eima pahno theina liata chyhsa thokha cha he pasana heta a ngâh/hno via pachaihpa ta â lâ. He liana heta kô uhtheipazy - kô 60 tawhta a chô lâtapazy ta he pasana he ama pahnie lei pachaih. Zôthlôh nata husona lâchhâh rairuna a hneipa (diabetes, hypertension, chronic heart or respiratory diseases) zy châta chi â chhih pachaih.
Covid-19 hri chareipa he a pai chy lâchhâhta athata a chahra thei ma?
Dr Guleria: Atahmâ duasu liata cha he pasana a hiezawhna he a sâh via lymâ chy ta. Khizaw râh nano nanopa liata he pasana a hneipa zie he ama pôh via lymâ chy. Atahmâ duasu liata cha a kaw sâh via lymâ chy aw ta, he khai tawhta cha China nata South Korea hawhta â zâ hnai lymâ heih aw.
Mei pazypa heta he pasana tawhta tlâh theina a pachyh via ma?
Dr Guleria: Meipazypa heta husona lâchhâh ?respiratory defence mechanism) pabua ta, chavâta he pasana tawhta tlâh theina a pachyh via. Meipazypa zy hnohta ei ta khohpa cha, mei pazy chyh viapa tlyma, pathleih ha awpa he a chã.

No comments