Samaw Marasaw

Khizaw liata chanô hmotaopapuatuhpa (Inventors) rônahpazy

Photo : Grace Hopper


Khizaw liata hmotaopapuatuhpa (Inventors) mohpathâh kawpazy vaw reih tua, cha tah ei sala, na palôh liata âvaw lâ tua chaipazy cha Thomas Edison, Alexander Graham Bell tlyma Leonardo da Vinci-zy tlyma ama châ thlâh ha thei.

Khiahta la Mary Anderson? tlyma Ann Tsukamoto?-zy moh he na thei beih ma?

He chanô pano penawh moh he thei beih thlyu va chi. Châhrasala khizaw liata atanohta Science thaina hmâpa ta hmotaopapuapa maih liata ama kumâ â hlao hra tahpa he na zo vâ tlyma? Khizaw ta hmothiehpa tlyma, thaina sona hmâpa ta hmotaopapuapa a hmia pahnona kyh liata kupathla hluh kawtuhpa cha chanôzy he ama châ. Hmotaopapuatuhpa chanô hryta pachaki alâluah viapazy he vaw moh tua ly.

1. Computer software - Grace Hopper
Adyuhpi ei 2-na liata US Navy â pazao tawhta Admiral Grace Hopper he Computer thiehpa, Mark 1ama tahpa buakhei awpa ta rai piepa châ ta. He tawhna heta atahmâhlâ ta Computer Programming thaina pathaotuhpa avaw châ hapa a châ.

Kô 1952 liana khata Computer liata bie ama khôpa, ‘Code’ lâta palietuhpa vaw taopapua ta; he heta Programming chatliesa viapa ta, Computer programming pananona kyh liata athata hmahsiena atlôkheipa a châ.

Hopper heta "de-bugging" tahpa reikah vaw palâluahsa heihpa ta, atanoh taihta Computer reikah hmâ a hlao kawpa a châ hai heih hra.

"Amazing Grace", tahpa ta ama aw tyhpa, Grace Hopper heta Navy tawhta a pisihna taihta Computer he buakhei ta, kô 79 châpa ta â pahâ hapa a châ.

2. Caller ID nata Call Waiting - Dr Shirley Ann Jackson
Dr Shirley Ann Jackson he American theoretical physicist châpa ta, kô 1970 rachhôhta hmo âchupasiana tawhta ‘Caller ID nata call waiting’ he âvaw thaotôpa a châ.

Bie achhopahliena (telecommunication) liata a hmo taopazy vâta atanohta ‘Portable fax’ ama tahpazy, fibre optic cables ama tahpazy nata Solar cells-zy he avaw y theipa a châ hra.

Ano he African-American chanô hryta Massachussetts Institute of Technology, USA tawhta PhD a hmô tua chaipa a châ hra.

3. Windscreen wiper - Mary Anderson
Kô 1903 chasipaw liana khata, Mary Anderson heta New York City tly ta; he nona heta a motor haohtuhpa Driver chata motor ochhi pahypa ta dâhawh hryta motor thlalâ cha pathai ta. Thlalâ pathai awpa ta ochhi pahy awpa ângiah tyhpa chata motor chhôh liata akiahpazy cha athata chasipa vâta ama koh ngâkaw tahpa cha hmô thlâh ha ta.

He tawh rakha heta mary Anderson heta motor thlalâ pathaina tao n’awpa dâh pachâpa ta, taopapua thei tlai ha ta; kô 1903 khata a hmo hmôpapuapa hneituhpa châna (Patent) chhao a hnei pâ ha hrapa a châ. châhrasala he a hmotaopapuapa phahnai kawpa he Company zy pahnothai leipa ei ta; Driver palôh a pabua aw, tahpa ta ama hmâ khoh khao leipa a châ.

Anderson heta a hmotaopapuapa tawhna heta athôhna khâpa hmahta hnei leipa ta â pahâ ta; a thi tawhta deikua Motor to liata ‘Windscreen wiper’ he a y khai ha bâpa a châ.

4. Space station batteries - Olga D Gonzalez-Sanabria
A moh he a nawh kaw thei aw; châhrasala International Space Station, Vâ ziza liata khaw pahrona awpa ta battery ama hmâpa nickel-hydrogen battery he nawh chacheita vei.

He hmotaopapuatuhpa Olga D Gonzalez-Sanabria he Puerto Rico liatapa châ ta, kô 1980 rachhôh khata he Battery he vaw taopapua ta, NASA liata Glenn Research Centre liata Director a châ ha bâ.

6. Home security system - Marie Van Brittan Brown
Marie Van Brittan Brown he Nurse châ ta, anodeita O liata y thai kaw tyhpa a châpa vâta a chipâ kaw tyh. He vâna heta âbohpa ta, ano liata china a y tyhpa pahlei n’awpa dâh a pachâ hapa a châ.

A vahpa Albert nahta apakaohpa ta Van Brittan Brown nahta apakaohpa ta, kô 1960 rachhôh liata moleipazy peihriana athata a pôhpa tawhta abohna awpa ta home security system he ama vaw taopapua hapa a châ.

7. Stem cell isolation - Ann Tsukamoto
Kô 1991 liata hmôpapua ha ta; he a hmo hmôpapuapa vâna heta Cancer pasana ahneipazy thisaih siedâh achuna kyh liata athata hmahsiena tlôkhei ta. Cancer pasana patlâhna tluana kyh liata athata baotuhpa a châ hai.

Tsukamoto heta atahmâ chhao he hawhpa lâchhâh liata achupasiana siekhei hai heih ta; hmotaopapua thiehpa 70 liata hneituhpa châna a hnei hai hra.

No comments