MARA PHO PAKHAIHSA AWPATA R.A. LORRAIN NATA ALAPINÔ LONDON PUASAINA THÂTIH (110th Years Of Gospel To Maraland- Mara Day)
~ Delson Nôtlia
Khizaw Mission history eima za mo khiata cha, Mara Mission thâti tluta rônahpa he a y na ta pangiasa âchhivei. Khazia arônah eima tah khiata cha, RA. Lorrain khata Mara râh liata thâtipha a kaw tlôkhei thei n'awpata Mission Societies nata Arthington Societies zy ano sponsor awpata âvaw daoh. Anodeikua henazy heta vaw paryhsa vei ei. Khazopa awna ao dopa adaopa cha pahnopasia tlôta, ano tlaita kô 1905 liata Lakher Pioneer Mission, London liata padua pata, kô 2 nata khophie chhô tlaita avaw patopatia pata, kô 1907 liata cha âchhuana râh Maraland pangai awpata amâ vaw mâ haw. Khizaw liana heta sponsorship â-ih chapa hneileipa ta Mission raih chakaopa he ama sôh kaw aw. Keimo Mararâh Missionaries zy deikuah âmo ku phei tlaita thâtipha ama vaw tlôkhei!! He tluta hmo rônahpa he a y thai khao ma?. 26th September he Mara nation châta cha, Thâtiphatlônoh ngâhlâ châleipata Mara Day a châ. Eima Nation History nata Mara Calender liata chhaota noh peimawh chaipa a châ.
Reginald Arthur Lorrain ta akaolâh awpata âvaw pahawhpa Maud Louise Ulander he Swedish zuahnô a châ. Ano he chanô chhyu kawpa tlai avaw châ. RA. Lorrain ta lahpinô châta ahnei nona khata râhzohpa lâ chakao awpa ama châzie nata pho ama chakao awpa cha luh-la hmâpa ama châzie zydua chhao achho khai na ta pangiasa âchhi. He zydua pahno thlána chôta RA. Lorrain kha hrochhôta akaolâ awpata avaw hneipa kha a châ. Khazopata Mara pho pakhaihsa awpata RA. Lorrain nah nôvah âvaw tlyhpa he, âvaw tlyh thai chaimâ!!.
RA. Lorrain nah nôvah cha Maraland lâ sie awpata liahsa tata avaw patopatia khai bâ ei ta, Bay of Bengal tilaipi taihta ama kaw kia n'awpa Mei Balyh S.S. City of Glasgow liata First Class ticket chhao liahsa tata ama booked khai haw!. Ama balyh he January 18, 1907 Hriatua noh ta sie awpa a châ. January noh 17, 1907 cha Pahâ noh châta, RA. Lorrain zy nôvah châta cha London liata amâ pakhyna hnô chai awpa a châ. Ama palôh chhao âlie ngaita kaw. He zâh liana heta Penge Congregational Awnanopa nata viasa thokhazy ta RA. Lorrain zy nôvah châta Pathliena (Farewell) programme amâ hmâkhei. He pathliena liana heta awnanopa members hleikhôta, ama chhôkha viasazy amâ ki ngâsâ. Pathliena hla sâkha, 'The Day Thou Gavest Has Ended ' tahpa ama sa no chhochhi cha Vaili manôh cha athata cha ta, RA. Lorrain ta heta na heta alapinô angiachhiezie a roh.
"In the farewell meeting when we sang a hymn, 'The Day Thou Givest Has Ended ', Maud wept bitterly and tears rolled down in her cheeks and my heart knew no bounds that I felt it was very painful at this moment, more painful than the extract of all my teeth without using any chloroform".
Hmo eima pahno awpa cha RA. Lorrain nata Maud Louise Ulander zy he amâ hnei tawhta thla 2 na liata Mararâh ama kaw pangai. Âhnei thie dyuta châ ei ta, Vali Mahnô châta cha kha tlupota ama sie awpa apalôh âliepa kha, avaw maolei kaw. Mara laihsa hluhpi Vaili Manôh duahsu liata âsoh u la, angâhlei awpa hi eima hluh kaw na ta pangiasa âchhi.
AMA O ANERLEY, LONDON PUASAINA
January noh 18, 1907 my khih deihpa cha RA Lorrain zy nôvah châta cha my palôhlie chhi chaipa daihti a châ cheingei aw. Anerley London ama y na liata Vaili manô narônô Ada Ulander cha pasaihleina chôta atlâbie reih ei ta, he tawhta Norwood Station liata London Bridge lâ sie awpa train ama patu. He my liata London cha meih thata âchho ta ama train chhao dawh 1 daihmâ tlai ama delay. Euston Railway Station ama vaw tlôpa cha Train ta ârâsai daihmâ ei. Minutes 10 deihta ama hnei bâ!! Euston Railway Station liata ama chhôkha, viasa lôhkhy zy cha âmo pathlie awpata avaw hmao pakhy ei ta, minutes 10 deihta chhaina lyubie nata atlâbiezy amâ hlâ khai tawhta, ama train cha dusaw tata sie pathao ta, , ama Balyh kia nawpa su Liverpool Port ama pangai. He nona heta Vailimanô kô 30 pa cha, palôhliena vâta athata raihthliti a palo.
Adaihti ta liata Liverpool Port cha kei tlô ei ta, India râh taihta ama kaw kia n'awpa Mei Balyh S.S. City of Glasgow cha ama hmiata liata achahyh chheih hlâh hata, he Balyh liana heta chysa 150 hlei aphao thei. He Balyh he alai kaw taraw pata passenger 150 deihta aphaona chhâpa cha Cargo Ship ta taopa achâ vâta a châ. First Class liata 112 kiah ei ta, Second Class liata 24 ama y hra. Ahropa zydua he Balyh liata ahriapa nata Staff zy ama châ. Zâcho chasipaw ziza pathai kawpa awhsi khaina ry liata dawh 12:30 am liata ama balyh cha dusaw tata Bay of Bengal pangai pata Liverpool Dock, England cha apuasai haw!! Vailimahpaw chhao chapaw ma châ hrasala apalôh âlie kawta, heta na heta aroh -
"......we went into our cabin and after tea was over my wife turned into her bunk as she was very tired after so much travelling and bidding adieu to her loved ones.... About 12:30 am on 19th January 1907 I arose and pulling on my overcoat and went on deck to see the last of dear old England for sometimes to come. After this last long look at Old England I turned into my cabin for a few hours sleep and it was not long before I was far away in the dreamland. "
Amylâ my ama vaw thyupa cha Passengers ahropazy nata hmia pahnonazy hnei ei ta, thokha cha ama hmia pahno chiehpazy châ ei ta, India râh liata Missionary raih hria awpata siepazy chhao vaw y ei ta ama thlah alôh kaw. He balyh liata akiahpa zydua cha Sea Fever pasana ta patu ei ta, RA. Lorrain nata chysa hropa panozy deikuah he hri heta patu vei !. Liverpool tawhta noh 6 ama sie tawhta January 24, 1907 mydi ta Mediterranean Tilaipi amâ ngia. He my he Khazopa noh châta Balyh chhôh Cabin liata apakhyna hnei ei ta, Rev. W.W. Henderson ta daihti ahmâ.
S.S. City of Glasgow balyh heta khizaw râh nano nanopa, Tlilaipi zy, liahpahlô hluhpi zy asiepahlie tawhta February noh 7, 1907 pata Indian Ocean ângia. Liverpool tawhta noh 29 chhôta Balyh ta kaw sie ei ta, Bay of Bengal nata Kolkota amâ kaw ngia chhochhi cha, noh 35 tlai Tilaipi chô liata apahâleipata ama kaw sie chu! Mara phoh châta amâ piena he arônah tlaina!!
Kolkota amâ kaw ngia hlâta pessanger nah zydua ta Balyh chhô liata concert pachhuapanoh ei ta, he concert liana heta ama Balyh captain John Campbell cha âbo kawpata England tawhta India taihta akaw tlôkheitheipa vâ ei ta, palyupalina nata alynabie hlâna ama hnei.
February noh 16, 1907 noh ta Kolkota amâ kaw ngia. RA. Lorrain utahpa J.H. Lorrain (Pu Buanga) nata alapinô Eleanor Mabel Lorrain zyta Kidderpore Port Kolkota liata ama vaw y dyh. Ama zydua ta tlâboh kawpata amâ hmôtheipa vâta alyna mothlih chhaota apyhpahly ei ta Khazopa lâta alyna bie ama reih.
Kolkata liata noh kha ngâhlâ âpahâ ei ta, ahânohpa February 18, 1907 Hriatuah noh cha Kolkota, Seldah Train Station puasai heih pata Goalunda ama pangai. He ama sie chy heta Rev. Savidge nata Challiana zy ta vaw pathlie ei ta, âmo pano he England lâ sie awpa ama châ. Ama kawsie laina lâpi he chhie kawta rairuna hluhpi zy chatôh pata Rangamati, Demagiri (Tlabôh), Tuichawng etc zy kaw sie pakhô lymâ pata March noh 5, 1907 pata Lunglei, Serkawn, Baptist Mission yna supi ama kaw tlô.
Lunglei liata vâropi saoh chhô zydua ama y tawhta, September 19, 1907 liana khata Lunglei, Serkawn puasai pata Khazopata râh apiepa ei Maraland pangai pata ama kaw sie heih. Noh hluhpi lâpi phapa chhao yleina, vâsua nata thlih zydua kaw chatôh na chôta Mara khih hmiatuah chaipa Paithâ cha September 24, 1907 liata amâ kaw ngia. R. A. Lorrain nata alapinô Maud Louise Ulander Lorrain zy heta Mararâh âkaw ngia awpata thla 9 tlai daihti ama kaw hmâ. Khazopata Mara pho châta nôvah riapha ngaita kawpa maniah apiepa he Marasawzy alyna châh pahno su u.
Beinô ama vaw tlôpa cha, ti athata alaipa vâta thlaita chaka theivei ei. Beinô âbo kawpata ama vaw chaka khai tawhta, September 26, 1907 dawh 2:00 pm pata Khazopata ama thina taihta chakao n'awpa su apiepa Saikao khih cha amâ kaw ngia haw. Saikao Beipa Thylai Hlychho O pangai ei ta, Saikao Beinô ta Basu avaw pie ei. Azo ta Thylai Hlychho O liata ahmô awpata bie achho ei ta. R. A. Lorrain nata a Uta J. H. Lorrain zy cha ama lapinô nah cha O liata arâsai pata, Saikao Beipa Thylai Hlychho nata amachâzy ahmô awpata amâ thao. Amâ khyna chhâpazy cha reih ei ta, Khazopata Thylai Hlychho liata bie vaw reih ta, R. A. Lorrain zy cha Saikao liata ypa apasaih hleikhôta, ama y nawpa su kawh ngaitapa râh cha asaipata avaw pie ei. Ama lahpinô nah cha thâti ama thei awpa angiatiah vei ei. Thylai Hlychho ta Saikao liata y awpa apasaih ha ei tahpa ama pahnopa cha aly kaw ei ta, ama zydua ta Khazopa lâ alynabie reih ei ta, mokuh pahâ kawpata amâ mô thei haw!!
Mara pho châta feeling hmeiseipa ahnei awpata cha eima Awnanopa History pahnopasia tuah awpa abyuh. R. A. Lorrain nata chhôkhazy ta Mara pho châta ama tha nata daihti amâ piena zydua nata thina taihta keimo châta amâ pienazy nama vaw pahnopasia khai tawhtala Mara pho châta thapasana na vaw hnei aw. Mara châna liata atanoh taihta asia mâhleipazy chhao ei chi kha eima Mission History vaw reih via u la Phopi sâkha eima châ hrazie nama vaw pahno aw. Khazopata Mara pho he tha patlô lymâ mawh sy...
No comments