Samaw Marasaw

Zâhnia ei ramâ lâ tlai cha!!


Martin Luther King Jr. ramâ khaihpazy nata John Bunyan ramâ khaihpazy hawhta zâhnia zâ ta ei ramâ khaihpa kha cha reipazi hlao leipa aw ta, ahy saw chhôhso lia hmahta a rie pazi hr’aw vei tahpa cha rei pazi byuh leipa ta a sia thlâh hapa hmo a châpa vâta, “I have a dream” tahpa ta tiria haosâh reih avawhlâ awpa chhao ei kâ za chhie ta. Chavâta, ei pihkheipa reih, ei pahnothai chaipa reih cheingei ta, “ Zâhnia ei ramâ lâ tlai cha..” tahpa ta biehmia ei vaw pahypa a châ. 

Mawmyhna nata hmiakhu tihâh deita ei pahraopa chhaota lôhhratlô thei kawpa chyhsa ei châ hapa vâ cha ma a châ ha tly? Mokuh pahâna thohnah angiah hleileipa ta, zâhnia cha khôphei chô kiahpa ta, lahua nata ei lu amâ ty sikhua tah awpa liata mâ zua ei sa thlâh ha hra cha maw!!

Zâhnia ei ramâ lâ tlai cha….

Mahpaw…
Dyuchhai nai zualuahpa chô liata liahsa keih pakai khaina chôta ei tyu thlâh ha nota, pawpipa pakha, kô 80 hlei ha sala angiapa tlai heta, “ Kha he Pâchhie, Mara râh do nata hâ he chahryh khoh lai tuah rai si!!” tahpa ta yru viavipa ta ei tyuh chakhy thlâh hapa cha nâ vaw kei ta. Kei, heihzy hawhta uhthei viapazy zana châh a pahno leipa baona chata, “ Ah!!! Mahpaw, khâpa lôhpi ma phaoh chi ta cha hawhpa biezy na reih tly? Mara râh cha rei lei, Siaha Khihpi chhao he hmahta na chahryh hoh rai mâ? Alo-asahna hry ta” zua kei tahna ta. “ E!..Kaduapâ, ei hmi nata sâ heta lochona daihti a kho khao vei hrasala, ei tha nata zâ he cha a locho kaw chy mâh my, avy tyh khaw, duah chahryh kho tua rai si” tahpa ta hmeiseihna nata hrua lyhliana hmihphaopa ta einâ kei chanei ngâpa cha kei thyudyu lôhmaopa châta cha, dytha thei rimâ’pa châ khao heih leipa ta. Ei tyuna dyuchhai naipa cha thyusaipa ta, mahpaw cha pazi hawhna ta. 

Zawpi â pahlaopahlipa
Movi hlâ likawh ta khiahma eima sie chy ei tahpa cha, mohmia vaw pasaih laih na ta, vâ meidoh hry liana heta â vaw duah thlâh ha pi ta. Chipa nata thlazohna hmihphaohna chôta ei khihtlylâhpa mahpaw cha kei mo para na ta. Ano chata, “E..Pâchhie, chi khah y, kheita hmahta y hrao va chi, na ry lâ kha duah moh tua rai” tahpa tan a vaw pahneisao ta. Ei ry lâ cha za moh na ta, zawpi hluh ngaitapazy tlai he kalihpi vaw to thlâh ha ei ta. 

Zawpi hry liata chyhsa thokha cha ama hmao vo âpalie ngâna taihta vaw pakie silih ngâ hai ei ta. Thokha hei hra cha ama dâh a hi karo ngâna taihta a chiavo ngâ kaw heih hra ei ta. Cha nota a chaki chabâpa liata avaw chaphâ ngâpazy za y heih hra pyly ei ta. Su liah-lô chaina su liata liahsa ama phei chavia khaipa ta phusâ vaw reih ngâpazy nata a para-parô ngâsâpa ta chavei-chachâh arâhreih ngâpazy chhao vaw y hra pyly heih hra ei ta. Cha no pyly chata su dâhthloh viapa liata avaw pypahly ngâpazy chhao hmô chhei thai rimâ’pa châ vei ei.

Mahpaw keina chata, “ Mahpaw, khu zawpizy khu dua ma amâ hrâkyu vei sai kaw tly? Kheihawhpa chyhsazy ma châ ei ta, khâpa rimâ cha ama buakhei sahlao  tly i?” tahpa ta hiahrih na ta. 

“ Na liahritlona Mara râh a châ zawpizy ama châ khu, atahmâ khu ama chhôhso liata khâ avaw rie tyhpa nata ama vaw hâdy kaw tyhpa daihti ama hmâh hai khao maw…..Khu liata ama hmao vo apalie ngâna taihta a pakiesilih ngâpazy nata ama dâh a hi karo ngâna taihta â chiavo ngâpazy khu pakah ta nie â tlua thaipazy ama châ khu. Ama pakah liana khuta bie thlôhpa sai pa-ô ei ta, ama chhôhparupa deikua a kha ngaita ha tyh! Amo sasyh pha n’awpa a châ khiahta cha nâma nairu bao tlai he hmahta a pha patlua chaipa lâta ama cha papua thei tlai aw” tahpa ta eima ry liata zawpi kalihpi a to thlâh hapazy saipâna chôta nâ chhy ta.

“Khuh..khu liata chavei-chachâh riapahlaipa ta a râhreih ngâpazy khu cha, balyh hiatuhpa hnei leipa ta thlih pathlina lâ maihta a hiesawpa hawhta châ ei ta. Khu hawhpa chyhsazy khu cha, chyhsa ta “He lâ sy, cha lâ sy” ama tahna lâ maihta a tlei chakhyh thlâh hapa châ ei ta. Khu hawhpazy khu Mara râh liata ama hluh ngaita kaw. William Shakespeare ta, Hamlet hmâhpa ta, Rozen hiahrihna, “ Pâpuh, cha chah, ôpy hawhta miah pachâ chi tahna a châ naw?’ tahpa âchhy paliehna, ‘ Pachâ lia pachâ cha â! Ôpy, Abei thlâ pasipathaituhpa! Abei khokheina dao lei awpa chipa vâta a lypai pazupathâ tyhtuhpa! Nâmo hawhpazy he cha, Azyh thei nyupa tlai he lyu ei chi ta, pakachhôh liata khô tuahpa nama châ tarawpa ta, nama phahnaina amâ ngiah chhôh ngâlâhta pakah liata ama pa-ôpa, nama phahnaina liahsa ama padi khai na ta deikua a hnôchaipa liata ama palâ ha heih tyh tlô awpa tlai he châ ei chi ta. Cha khai tawhta, nâ ôpy, ama chasao heih tlai aw!!”  a tahpazy hawhpa tlai kha châ ei ta. Mahnô-mahpaw daihti liata, nôhchâ a ichapa, ‘ Seilako masôh siepa hawhta’ tahpazy kha la âmo liata hmô awpa y chahcheita vei” tah heih ta.

Kei chata, “Cha hawh khiahta la mahpaw, su lialôh viapa liata liahsa ama keih chaviapa ta phusâ a reih ngâpazy khu zaw? Ama chheipâ liata hmo a tlôpazy chhao ama uasa tlâ vei khu?” tahpa ta hiahrih heih na ta.

“Ummh..khu hawhpa chyhsazy tlai khu na râh Pazu ama vaw tah tyhpazy cha. Amo liata râh, chi nata pho thapasana hmeiseihpa y leipa ta, anodeikua râh, chi nata pho hmâhpa ta sôh nata thih pahaona dâh deikua ama thai ngaita kaw. Hmo to he sôh nata thih ta chalei theipa khiah ma tah ei ta, sôh  tanata thih ama hmô thei n’awpa a châ khiahta cha thlachhie khaoh-mâ chhao rao leipa ta; ti nata râh, chi nata pho zuah khohna palôh taihta a phaoh thlâh hapa chyhsazy ama châ”. Tahpa tan â chhy haw heih ta.

Khihpi no-âhchhihpa..
A biereipazy nata eima hmo sai hapazy cha â hmiehmâ kawpa ta ei pahnopa vâta a kiah liata ei y theipa cha aly pathao kaw na ta. Buakha chhôh tlai zawpizy apielyuzie eima sai khai tawhta tlâh sâkha, râh kâ ngâpa nata thothi kâ-u khai hapa, a khu khuh ngâhaipa ta a chadôpa ry liata khih sâkha a ypa he kei tlô heih pi ta. Cha khih liana tlai chata, pawpipa tawhta hawtipa taihna heta, amâ tobina nata amâ pielyuzie tlai he avaw sosâh ngâsâ thlâh ha ta. Ama O nata lyu, amah mo hneipazy chhao cha khizaw râh a sosâhpazy hmo hneipa nata ânanona y tu leipa ta; Châhrasala, hmo sâkha, eino na pa-âhsa kawpa cha, âmo a chyhsapazy atobina nata hmo hneipazy a pha thlâh bao na ta. Amâ lâpizy nata tihry lona zy cha athuhny ngâsâ thlâh ha ta. Châ hlâta ei no na pa-âhsa via heipa cha, mo to ta Laobeih ruapa amâ chaba khai hapa cha a châ.

Sai Ei no-âhtuhapa vâna chata ei mahpaw hnona chata, “ Mahpaw, he khihpi nata a chhôh liata apahrâpa chyhsa zy duama anano pachai ei. Ama khihpi chheipâh râh zydua mei ta kâ ta, chawh ngâhai ta, uasapa chhao lyu ei vâ! Ama O nata Lyu atobinazy a pha thlâh bao nahta lao beih ruapa a chabapa ta a khiekhâ hai ei, âmo ama pathai thlâh bao nahta, ama lapizy nata ama tihry kyhzy khu dua maw?” tahpa ta kaw reihpapua haw nah ta. Mahpaw cha hmo rei papua awpa ngiaroh kawpa hawhna heta buakha chhôh tlai a zâ chalih ta.

“Ummhh..khu tlai khu Mara râh duahmo dopa a châ khu. Eima O nata lyu, chyh nata sia, eima hmo hneipazy cha a sosâh chaimâh ta, châhrasala, Mara râh deikua hnôh a sy via ngâ kaw tlô..A chyhsapa amâ sosâh khiahta cha a râh cha â sosâh eima tah thei thlâh hr’aw vei mâ? Tahpa ta hiahrihna na palôh liata a y thei ngyu aw. Ei sawchapawpa y, ei cha chho tuah aw, moh la , sai tua; Khu O nata lyu, amâ tobina nata hmo hneipazy khu molâh kuzô sai a châ khu. Khu tlupo ta ama hmo hneipazy pha ta, a sosâh ta, khazia e lao beih ruapa ta amâ khiekhâ tly ? Palôhrupa liata hmahsie tlô leipa chôpho lâta a sosâh kawpa heta khâpa e a sa papua ha tly? Cha cha hmahsiena dopa a châ thei rai ma?”

“ Ama lapizy nata tihry kyhzy liata adona nata ngâchhihna a thy thlâh hapazy, am achy nata sia liata molâh kuzô abaipâ thlâh hapazy nata ama O nata lyu rônahpa liata molâh riahpaw chhiesana nata thisaih abaipazy khu hmô thai ha maw ei sala cha, ama châna hmeiseihpa apahnopa ta, sykhao abupa ta, buhchâ hry liata ngiathai ahawna hneipa ta chaphôh ama tu tlai thlyu aw. Khu laobei ruapa, ama phao laipazy khu, râh lao beih châ ta, molâh kuzô lao beih liata molâh ngôh nata taka khô awpa ama tluana liata lao beih ruapa ama chaba lai khu tlyma. Molâh laobeih hmâhpa ta molâh ngâh nata taka khei laipa cha, hmiakai kawpa ta, hmah eima sie ngaita kaw! Eima tah ngâ aw mâ?” tahpa ta a rei ngâ hai nona chata, ei khapi ta â kaw rô ta, pao awpa hawhna heta za y ta. Ei duana su tawhta liahsa ei bâ pakaih khaipa ta, kei paza ei chhuahpa cha a kaw hra haw na ta. 

Ei mo kaw padeih na ta, mohmia ei vaw pasaihpa cha, khôphei chô liata, nohchhôh sawvawhta, liahsa pohluh akhu khaipa ta ei vaw zia thlâh hapa he vaw châ ta. Ei ramâ khaihpa cha pachâpazi chaimâh nah ta, kô kha mâ ei kha a sa tyhpa châta cha ‘Kha hawhpa mâ tlai kha sa chanei  thei heih tlai sala aw!’ tahpa cha ei saduthliena liata a zâ riepa châ leithei tlai vei!.

No comments