MARA HISTORIAN NATA CHÂBU ROHTUPAZY (Amâ sohaoh via’pa â ngiah)
~By HC. Malsawmthanga | Siaha
Târi noh 18th Hmypi 2014 khata Tracy Hlychho, Treasurer, MSO General Headquarters, Siaha ta Mara Missionaries nahzy ama thi kô na za hiahri ta. Châbu ei moh tua leipa ta cha ei rei thei leina zie chhopa ta, “Châbu vaw moh tua’ sala, buakha y nahta na za phone heih mah y,” tahpa ta Châbu thlai tlua na ta. Puhpa Zakhu Hlychho ta a ropa ‘Mara-te Tobul’ tahpa nata Rev. K. Laichhua Azyu ta ‘Mara Church History’ tahpa a ropa châbuzy cha ei hmô tuachaipa a châpa vâta pakai na ta, cha liata â rona dâh ta kaw chho na ta. Ano (Tracy) chata, “Châbu thokha liata ama rona dâh hih â lyu tu leipa ta mâmyh,” na vaw tah ta. Ei palôhrupa ta, “Cha cha dia ma pei kaw, châbu ei hmô theipazy vaw moh laih tua sa,” tahpa ta, châbu eima hneipazy cha pakai lymâ na ta.
Rev. K. Laichhua châbu ‘Mara Church History’ nata Rev. Dr. M. Zakonia châbu ‘Mara ram chanchin (Hitory of Maraland)’ liata Rev. R.A. Lorrain cha 10th Khihpa 1880 liata pihpa hawhta roh ei ta, he hawhta a châ nota Puhpa C. Haokô châbu ‘Mara History’ liata cha 2nd Hmypi 1880 liata apihpa hawhta a roh. A thi kô chhao ama rona dâh alyu leipa a y. Rev. K. Laichhua ta RA. Lorrain he 4thHmypi 1944 liata athipa hawhta a ro nota, ‘Mara-te Tobul’ tahpa châbu rohtuhpa Puhpa Zakhu Hlychho, C. Haokô nata Rev. Dr. M. Zakonia zy deikua ta cha 1st Hmypi 1944 liata athipa hawhta ama roh hra.
Maud Luoisa Ulander Lorrain (Vaili Mahnô) pina daihti chhao noraih â chhih kaw. C. Haokô ta 16th Thlazoh 1875 liata a pihpa hawhta a roh nota, Rev. K. Laichhua ta deikua 6th Thlazoh 1875 ta apihpa hawhta a palâsa. Rev. Dr. M. Zakonia heih hra ta Vaili mahnô he 6th Thlazoh 1876 liata apihpa hawhta a roh heih chuh. A thina daihti chhao 23rd Patô, 1960 he châbu hluh via liata ama rona dâh châ ta, Puhpa PT. Hlychho châbu ‘Maraland: Yesterday & Today’ tahpa lia deikua taochheipa châ sala lyu kawpa ta, 21st Chhiepa 1968 liata athipa hawhta a roh. Rev. Dr. M. Zakonia ta 5th May 1960 liata a vaw tah ngâkaw heih hra chuh.
A.B. Lorrain Foxall (Vaili Paw) he Puhpa C. Haokô nata Rev. L. Mark châbu ‘Mara Pioneer Missionary hnôh chaipa: A.B. Lorrain Foxall thâtih’ tahpa liata cha 20th Khihpa 1903 liata pihpa hawhta palâsa ei ta, Rev. K. Laichhua châbu liata deikua 10th 1903 tahpa ta â roh ta, pina thla a roh vei. Pina thla avaw roh hra sala, a pina noh â nano pyly. Rev. Dr. M. Zakonia deikua ta cha 30th Khihpa, 1903 ta apihpa hawhta a roh. Rev. Dr. M. Zakonia ta A.B. Foxall he 12th Di, 1928 ta Saikao avaw ngiapa hawhta roh ta, PT. Hlychho ta 15th Phiata, 1928 ta Maraland a vaw ngiapa hawhta roh hra ta, Puhpa C. Haokô ta deikua he noh nata kô he England a vaw puasaina daihti hawhta a roh heih chuh.
Louisa Marguerite Tlôsai Lorrain (Vaili Nô) thâtih chhao hih ama rona dâh â chapaochapoh kaw na. PT. Hlychho nata Rev. K. Laichhua zy ta Vaili Nô pina daihti he 18th Thlarâh, 1908 ama tah nota, Rev. L. Mark ta deikua Vaili Nô he (18.9.1009-21.6.1968) tahpa ta a roh. Kô 1009 tahpa he Spelling Mistake châ sala lyu ta, a chhâna kô 9 a châ hapa rai rai heta a hmiatuapa lâta a rohtuhpa palâsa pe’nawh nata â lyu thei khao hro vei. C. Haokô heih hra ta Vaili Nô he 18th Thlarâh, 1909 liata pihpa hawhta roh ta, Rev. Dr. M. Zakonia hra ta 8th Thlarâh, 1909 ta pihpa hawhta a roh heih hra. Vaili (Violet Annie Mark) pina daihti taihta eima pahlao-pahli thlâh ha! Rev. Dr. M. Zakonia & PT Hlychho zy ta cha 16th Pachawh 1938 ta pihpa hawhta roh ei ta, Rev. K. Laichhua deikua ta cha 16th Pachawh, 1934 tahpa ta a roh. Rev. L. Mark châbu deikua he ei ro nota ei sona phie my ha na ta, moh hmâ khao va na.
He chôchâh liata châbu ei hmô theipazy cha:
1). Haokô, C: Mara History
2). Hlychho, PT: Maraland: Yesterday & Today
3). Laichhua, K. Rev : Mara Church History
4). Hlychho, Zakhu: Mara-te Tobul
5). Zakonia, Rev. Dr.: Mara ram chanchin (History of Maraland)
He leipa Mara châbu hropa liata kheita ma ama roh hôlô mopazi heih awpa â ngiah aw. Eima Missionary nah thâtih chaipa dâhdei chhao eima rona dâh â lyu tlâ leipa heta, châbu ryutlohpa rona kyh liata asohaoh tu ma pi tahpa a palâsa. A hropa chôchâh liata chhochhi ama pangiasapa nata pahnona dâh hawhta roh hôlô ei sala a lyu kaw. History he cha peimawh kaw ta, a pachaipa ta ‘Facts and Figures’ he cha Record tôhpi chaipa nata ngâtlâh a châ chaipa ta pachâpa mopa ta ro tyhpa châ sala a pha kaw aw. Cha leipa ta cha thyutlia sawzy eima no a raih khai h’aw he zaw! Hmo hrohriapa he cha su nano nanopa liata eima tao dâh, hmâ dâh, rei zie nata pahnona dâh alyu leipa a y tlai aw, hmo nata thâtih miakhapa liata ‘Facts & Figures’ alyu leipa deikua pahnothai a ru kaw. Alyu leipa a y ha tawhta cha ahyzy ropa kha ma cha a do vei tahpa sia thlâh ha ta, anodeikua kheihawhpa cha ma a do ta, a do vei tahpa deikua ei no a raih ha.
Châbu rohtuhpazy khata kheihawhpa Record tawhta ma ama la hôlô tly? Pahruana nata ahawna ei vaw tao khoh kawpa la, eima Missionary nahzy thâtih sianôpa nata Marasaw zydua ta eimâ pykhei thei awpa ta Awnanopa lâ tawhta tlyma, MADC lâ tawhta tlyma Booklet chhâ ta tao theipa châ sala, cha liata â rona dâh cha eima zydua ta eimâ pyh n’awpa dâh châpa ta, eima tusawzy eima paryu laih awpa chhao châ sala a pha kaw thlyu aw.
No comments