“Ei vaw pikhei ei reih cheina, hy a lei aw pasaih va na”
- Delson Nôtlia

Keimo Marasawzy Awh hmia tie chhao a tloh leipa he - eimâ hra bâ awpa abyuh ngaita kaw. Marasawzy he Mongyuna ta maniah pahlei achhuah leipa ei ta, Hindi reih ahmâhpa tlyma Tamil reih ahmâhpazy tawhta tlyma lei hra aw ma pi. Keimo Mara chipho eihhrâhpa (separate identity) eima châna rai rai ta maniah apyhkheileituhpa Tlaikaona tawhta ngâlâh ta lei thei awpa eima châ. Atanoh liata Tlaikao reih he hmâh khao kha u, cha tah vei na - Mawrâh liata pahrâpa châ pi ta, eima thai awpa a châ, a pha hra; anodeikua Khazohpa ta reih maniah apiepa Mara reih hlâta Tlaikao reih pasâhsa viana zy, Tlaikao reih athaileipa mohnao viana zy, Tlaikao reih athaipa ngâlâh chyhsa asosâh viapa ta pachâna eima hneipazy he rie bâsai bâ ei su u. India râh liata reih hropazy - Bodo, Mon, Mundari, Khasi, Karbi etc zy la UNESCO ta ‘Vulnerable’ liata a soh ei - Keimo Mara reih deikua cha ‘Definitely Endangered’ list liata maniah ama soh. Bible Society Of India chhaota reih lei thei awpa dahdie kawpa liata maniah ama soh hra.
Kô 1948 liata eima Missionary zy ta Siku liata achuna (medium of instruction) châta Mara reih ta maniah ama vaw taopa cha a pathaisa kawpa ta keimo tlaita thy pi ta, Maw reih ta achu awpa eima pathlu. He kyh liata eima Missionary nahzy ama palôh pasa kaw ta, hetana heta Rev A.B Foxall ta London liata Lakher Pioneer Mission Head Office lâ report a pie, “We are very sorry indeed that the Government said- the Lakher Language was not to be used in them. We feel, it is a great pity that the Lakher should have to learn in a language that is not their own and which is only used in the Lushai Hills’ (News Letter February 1949)”. Siku liata Mara reih ta achu lei awpa avaw châ na ta - Mara reih a lei tlamaw aw tahpa a chi ngaitapa vâta Puhpa Zacho Hnaihly (L) (H.Siku Paw) Founder KTP, Saikao- Mission Siku liata Pachutuhpa ta a palôhpasa ngaitapa ta hetana heta hla avaw phi -
“Ei vaw pihkhei ei reih cheina,
Hy a lei aw, pasaih va na,
Khazia ei reih ei pahlei aw?
Chô Khazoh eina piepa cha?
Pasô ei sih â ngianazy he
Thyutlia eima daihti chyuta”.
Marasaw zydua hnohta pahaona ei cha vaw pie ei. He pahaona he Delhi Mara Christian Joint Fellowship eima hnei nota - tao na ta, Members zydua ku chaluahpa ta bie eimâ taih- “Atakô 2015 tawhta cha ei theina zydua hmâpa ta Mara reih he ei yna lia maihta ei pabohsa aw”. Eima vaw pihkheipa eima reih Mara reih he khatailia rai y la, na pabohsa ma? Tlaikaonah hry liata Mara reih cheih awpa na kâ achhie tyhpa zy kha na pathleih thei ma? Mara châna liata a sia leipazy nama y khia - nama châna liata vaw sia ha bâ muh vy. Thokhazy ta “feeling” na hnei dâh eina tah thei ngyu ei chi; anodeikua Mara reih UNESCO ta Red Book liata Definitely Endangered List ta maniah avaw soh taw rakha heta la - ei Mara châna he apalaikhei na ta, ei phuah laih lymâ aw. Abeipa ato zydua tao-theituhpa ta eima Chi nata Reih a lei leina awpa ta byhnâ maniah pie sala, eima pathipalôhrupa liata Chi nata Pho eima pabohsa theina awpa ta Zisu ta BIE reih mawh sy.
No comments